«ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΞΕΝΟΙ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ, ΤΡΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΟΙ»
Με αφορμή το ντοκιμαντέρ «Χρυσή Αυγή – Προσωπική Υπόθεση»
Γράφει η Αθηνά Θανάση
“Ο σύντροφός μου είναι Εβραίος, ο ένας γιός μου γκέι, ο άλλος αναρχικός κι εγώ αριστερή φεμινίστρια, κόρη μεταναστών. Αν η Χρυσή Αυγή έρθει στα πράγματα το μόνο μας πρόβλημα θα είναι σε ποιο βαγόνι θα μας βάλουν.”
Με τόνο εξομολογητικό εισαγόμαστε στο ντοκιμαντέρ «Χρυσή Αυγή – Προσωπική Υπόθεση», μια πολυδιάστατη προσέγγιση από την οπτική της δημοσιογράφου Angélique Kourounis*, σαφώς επηρεασμένη από τα βιώματά της. Το ντοκιμαντέρ αποτελεί προϊόν πολυετούς έρευνας και εκτενών ρεπορτάζ από την εποχή που η Χρυσή Αυγή ήταν περιθωριοποιημένη και η παρουσία της δεν ήταν αισθητή στο πολιτικό στερέωμα, μέχρι και σήμερα που έχει αναδειχθεί τρίτη πολιτική δύναμη και έχει αποκτήσει ηχηρή φωνή και βήμα.
Η δημοσιογράφος αποπειράται να σκιαγραφήσει το προφίλ του χρυσαυγίτη της διπλανής πόρτας που φέρει πολλά και αντιφατικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά, ενώ, παράλληλα, επικεντρώνεται στον δημόσιο λόγο και την προπαγανδιστική αφήγηση της οργάνωσης, στην τακτική θυματοποίησης -τον κατεξοχήν μηχανισμό που χρησιμοποιεί η οργάνωση- διερευνά τα αίτια της αυξανόμενης απήχησής της, τη σύνδεση με την εκκλησία και την ορθοδοξία, την παράλληλη πορεία της με την αστυνομία αλλά και την εθελοτυφλία του κρατικού μηχανισμού απέναντι στις εκδηλώσεις βίας της Χρυσής Αυγής.
Η παρείσφρυση της δημοσιογράφου στους κόλπους της χρυσαυγίτικης κοινότητας αποβαίνει ιδιαίτερα αποκαλυπτική. Οι συνεντεύξεις, σε συνδυασμό με τις επίμονες ερωτήσεις της δημοσιογράφου προκαλούν αμηχανία στους αποδέκτες. Οι διάλογοι μεταξύ στελεχών της Χρυσής Αυγής εκθέτουν τα ίδια τα μέλη και προδίδουν τις μεθοδεύσεις της οργάνωσης.
«Λένε ότι είμαστε κακοί φασίστες. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουν άδικο. Σκοπός μας δεν είναι να βελτιώσουμε αυτούς που βρίσκονται σήμερα στο Κοινοβούλιο, να διορθώσουμε τις πολιτικές δυνάμεις που είναι διεφθαρμένες και τελειωμένες, αλλά να τους τελειώσουμε, μια για πάντα». Αυτό ανέφερε σε ομιλία του απευθυνόμενος σε μέλη της Χρυσής Αυγής, πριν τις εκλογές του 2012, ο αρχηγός της οργάνωσης Νίκος Μιχαλολιάκος.
«Είμαστε εθνικιστές και το μίσος είναι υγιές συναίσθημα του ανθρώπου όταν στρέφεται ενάντια σε υπανθρώπους», είχε δηλώσει ο Ηλίας Παναγιώταρος. Από την ενδεικτική σταχυολόγηση δηλώσεων των μελών που πρωταγωνιστούν στα πράγματα της Χρυσής Αυγής από το έτος ίδρυσής (1980) της μέχρι σήμερα, αντιλαμβανόμαστε το πραγματικό πρόσωπο του μορφώματος που εκφράζεται απροκάλυπτα, με λόγο αμιγώς εθνικιστικό και πολωτικό που στοχεύει στον διχασμό.
Με όπλο την επίκληση στο συναίσθημα και με σαθρή επιχειρηματολογία που επικεντρώνεται μονομερώς σε ζητήματα που αναδεικνύουν τον εθνικιστικό χαρακτήρα του κόμματος, που συχνά, ταυτίζεται και συγχέεται με τον πατριωτισμό, ενισχύει και τροφοδοτεί το κοινό αίσθημα που αναζητά εξιλαστήρια θύματα σε οποιοδήποτε εξωγενές στοιχείο και απαλλάσσει τους πραγματικούς υπεύθυνους από τις ευθύνες τους. Το “ιδεώδες της πατρίδας” συνοδεύεται από τη ρητορική και τα κηρύγματα μίσους.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να γίνει ειδική μνεία στο εξής γεγονός που προβάλλεται μέσα στο ντοκιμαντέρ: Στέλεχος της Χρυσής Αυγής αν και έχει πλήρη επίγνωση ότι είναι καλωδιωμένο με μικρόφωνα, τη στιγμή που δεν καταγράφεται από την κάμερα της δημοσιογράφου, “αφαιρείται” και δίνει κατευθυντήριες γραμμές σε “συναγωνίστρια” του κόμματος, της τονίζει ποιες λέξεις πρέπει να αποφύγει, ποια γεγονότα να προσπεράσει και ποια πρέπει να αναδείξει στη θέση τους.
Πεπεισμένο για την “αφέλεια” της δημοσιογράφου, το μέλος ακολουθεί πιστά τις υποδείξεις, που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στη διάκριση μεταξύ εθνικισμού-ναζισμού. (Είναι γνωστό ότι η οργάνωση εισήγαγε στη ρητορεία της τον όρο “εθνικιστής” δεκαετίες πριν, αφού θεωρείται πιο αποδεκτός από αυτόν του “εθνικοσοσιαλιστή” ή του “ναζιστή.”)
Για ποιους λόγους όμως επιλέγει κάποιος να συνταχθεί με τους “άντρες με τα μαύρα”; Η κρίση ίσως είναι η εύκολη και προφανής απάντηση. Η αύξηση της ανεργίας και τα δυσεπίλυτα κοινωνικοοικονομικής υφής προβλήματα επιτείνουν τα κρούσματα ανασφάλειας, εσωστρέφειας και εχθρότητας απέναντι στους ξένους.
Με την ένταξή του στη Χρυσή Αυγή, ο κοινωνικά αποκλεισμένος εκτονώνει τη δυσφορία και την οργή του, απομακρύνεται από το περιθώριο και λαμβάνει την προσοχή που του αρνούνται οι κρατικοί μηχανισμοί, με αποτέλεσμα να επαναπροσδιορίζεται η θέση του στην κοινωνία. Οι χρυσαυγίτες αναλαμβάνουν την κοινωνική επανένταξη παρέχοντας οικονομικά και ηθικά κίνητρα. Με σημαία την έμπρακτη βοήθεια του ελληνικού κοινωνικού συνόλου, αναπαράγεται η ιδέα του “αλτρουισμού” και δημιουργείται στα μέλη της η συνείδηση του εθνικού “εμείς”.
Από την άλλη, άτομα με οικονομική και κοινωνική επιφάνεια υιοθετούν την εθνικιστική ιδεολογία για να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τη σφαίρα επιρροής τους. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, ο αποφασιστικός παράγοντας για τη στροφή σε μια ακροδεξιά συλλογικότητα που υμνεί τη βία, το ρατσισμό και το σεξισμό, σχετίζεται με μια εγγενή προδιάθεση.
Σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι η αντιξοότητα της οικονομικής συγκυρίας αλλά η “ροπή” προς μια τέτοια ιδεολογία που βρίσκει τρόπο έκφρασης με αφορμή τόσο την οικονομική κρίση όσο και την κρίση εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας προς τους θεσμούς. Η επιλογή δεν είναι ανεξάρτητη από το ιδεολογικό κλίμα που επικρατεί στην οικογένεια. Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί και το σύνολο των αξιών που επικρατούν στο οικογενειακό περιβάλλον προδιαθέτουν θετικά ή αρνητικά το άτομο για κοινωνικές ομάδες, ιδεολογίες κλπ.
Το επόμενο ερώτημα που ανακύπτει αμέσως: ποιο το κοινό σημείο επαφής των μελών (δεδομένου ότι προέρχονται από ποικίλες ετερόκλητες καταβολές);
Πολλοί είναι αυτοί που συγκλίνουν στην άποψη ότι είναι συμπλεγματικές προσωπικότητες που εμφορούνται από εθνικιστικές ιδέες και αξίες, αναπτύσσουν ξενοφοβικά σύνδρομα και είναι ευάλωτοι στην ιδεολογική χειραγώγηση και παραπλάνηση. Ο λαϊκισμός, έννοια που περικλείει ένα σύνολο φαινομένων και πρακτικών που ως κύριο χαρακτηριστικό έχουν την ιδιοποίηση του γνήσιου λαϊκού στοιχείου με σκοπό τη νόθευση και την αλλοίωσή του, χρησιμοποιείται κατά κόρον από τη Χρυσή Αυγή.
Η αλήθεια είναι ότι τo ντοκιμαντέρ δεν ανακαλύπτει κάτι καινούριο. Στην ουσία, επιβεβαιώνει όσα υποψιάζεται ο κάθε σκεπτόμενος πολίτης για τη δράση της Χρυσής Αυγής (παρόλα αυτά η θέασή του δεν περιορίζει την έκπληξη και τον αποτροπιασμό που νιώθει κανείς για τις πρακτικές της) που υποκρίνεται στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει μεγαλύτερη μερίδα του εκλογικού σώματος. Οι χρυσαυγίτες παρουσιάζονται ως οι γνήσιοι και αυθεντικοί εκφραστές της δεξιάς. Και αυτό βέβαια μπορεί βραχυπρόθεσμα να τους επιφέρει οφέλη αλλά μακροπρόθεσμα αποδεικνύει τη ρηχότητά τους.
Δεν απαιτείται κάποια ιδιαίτερη ικανότητα διορατικότητας για να μπορεί να διακρίνει κανείς τις πραγματικές προθέσεις της Χρυσής Αυγής. Υπάρχουν βιβλία του “αρχηγού” Μιχαλολιάκου που υμνούν το Χίτλερ. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και πληθώρα δημοσιεύσεων της οργάνωσης. Ένα ακόμα αδιάψευστο πειστήριο είναι το ιδεολογικό μανιφέστο της Χρυσής Αυγής για το μέλλον, που αναλύει στρατηγικές και τακτικές πολέμου αλλά και ο εκδοτικός οίκος (“New Sparta”) της οργάνωσης παραπέμπει στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα (NationalsozialistischeDeutscheArbeiterpartei).
Όσο περισσότεροι άνθρωποι θα δελεάζονται από την “ανιδιοτελή” προσφορά υπηρεσιών των χρυσαυγιτών στο κοινωνικό σύνολο με μοναδική προϋπόθεση την επίδειξη της ελληνικής ταυτότητας, τόσο θα πυκνώνουν οι τάξεις των μελών της ακροδεξιάς οργάνωσης και ο ρατσισμός θα γίνεται για πολλούς στάση ζωής. Μπορεί να υπάρξει ευοίωνη προοπτική; Aφού τώρα ξέρεις, τότε γιατί;